خرید NFTها، سواپ ارزهای دیجیتال و دسترسی به بازیهای P2E، برخی از محبوبترین فعالیتهایی هستند که کاربران و علاقهمندان بازار ارزهای دیجیتال، در اکوسیستم کریپتو انجام میدهند. اگر شما نیز به دنیای کریپتو علاقه دارید، احتمالاً حداقل یکی از این روشها را امتحان کردهاید. موضوع و سرفصل مشترک در تمامی این فعالیتها، استفاده از اپلیکیشن غیر متمرکز (Dapp) در همه آنها است. Dappها شبیه یک اپلیکیشن یا بازی هستند که ممکن است شما برای موبایل یا رایانه خود دانلود کنید، با این تفاوت که بهجای استفاده از آدرس ایمیل یا رمز عبور، شما باید از ولت کریپتویی خود برای دسترسی به این برنامهها استفادهکنید. در این مقاله میخواهیم با این اپلیکیشنهای غیرمتمرکز بیشتر آشنا شویم. با ما همراه باشید.
اپلیکیشن غیر متمرکز (Dapp) چیست؟
اپلیکیشن غیر متمرکز (Dapp، dApp، Dapp یا dapp) ، یک برنامه ارز دیجیتال مانند بازی یا برنامههای مالی است که بهجای یک سرور مرکزی که توسط یک شرکت یا نهاد کنترل میشود، در بستر بلاکچین اجرا میشود. Dappها طیف گستردهای از برنامههای دنیای کریپتو را در برمیگیرند. میتوان این برنامهها را در مورد هر چیزی از صرافیهای غیر متمرکز ارز دیجیتال گرفته تا یک شبکه اجتماعی که در آن کاربران تمامی درآمدهای ایجاد شده از پستهای خود را مدیریت میکنند، اطلاق کرد.
تاریخچه اپلیکیشن غیرمتمرکز
اولین dApp، شبکه بیت کوین بود که در سال 2009 توسط ساتوشیء ناکاموتو راه اندازی شد. هر چند بیت کوین از نظر فنی یک اپلیکیشن غیر متمرکز است، اما نخستین dApp رسمی در سال 2015 و با راه اندازی شبکه اتریوم توسط ویتالیک بوترین، عرضه شد.
در حال حاضر، هزاران dApp وجود دارند. هر چند بیشتر dAppها در حوزه گیمینگ و امور مالی غیر متمرکز (DeFi) عرضهشدهاند، اما میتوان ردپای آنها را در سایر بخشهای بازار مشاهده کرد. بااینکه در گذشته بیشتر dAppها متنباز بودند، اما هم اکنون بخش عمدهای از این اپلیکیشنها با کد اختصاصی عرضه میشوند.
اپلیکیشن غیرمتمرکز چگونه کار میکند؟
اپلیکیشنهای غیر متمرکز در یک پلتفرم بلاکچین، ذخیره و اجرا میشوند. این Dappها با استفاده از توکن های کریپتو، اعتبار سنجی و ارزشگذاری میشوند.
Dappها وابسته به سرورها و پایگاههای داده متمرکز نیستند. در واقع آنها از قراردادهای هوشمند (smart contracts) در بستر بلاکچین جهت اجرای قوانین استفاده میکنند. با توجه به عدم نیاز به سرور مرکزی، ریسک یک نقطه خرابی در dApps از بین رفتهاست. dAppها همانند اپلیکیشنهای نرم افزاری معمول از کد فرانتاند جهت فراخوانی بکاند استفاده میکنند.
از طرفی، کد بکاند آنها جهت اجرای برنامه، مبتنی بر شبکههای همتا به همتای (P2P) غیر متمرکز بهجای سرورهای متمرکز است. بدین ترتیب، هیچ نهاد یا واحدی نمیتواند آن را کنترل کند. بیشتر dAppها متن باز هستند و در نتیجه، کدهای آنها در اختیار کلیه کاربران قرار دارد و هر گونه تغییر در برنامه، نیازمند موافقت و اجماع عمومی است.
ویژگی های مهم DApps
مهمترین ویژگیهای DApps عبارتند از:
ساختار غیر متمرکز
اپلیکیشن غیر متمرکز به جای سرورهای رایانهای متمرکز، توسط شبکههای بلاکچین متنباز و همتا به همتا پشتیبانی میشود.
قطعیت
اپلیکیشنهای غیر متمرکز، عملکرد یکسانی را صرفنظر از محیطی که اجرا میشوند، انجام میدهند.
قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند، قراردادهایی مستقل با قوانین مشخص هستند که در کدهای این قراردادها نوشته میشوند. این قراردادها سبب خودکار شدن فرآیندها و شفافیت و امنیت هر چه بیشتر معاملات و تراکنشها میشوند.
ایزوله بودن
DAppها در یک محیط مجازی اجرا میشوند، بنابراین اگر قرارداد هوشمند دچار باگ شود، به عملکرد بلاکچین لطمه میزند.
مکانیزمهای اجماع
DAppها جهت اعتبار سنجی و ثبت تراکنشها، متکی به مکانیزمهای اجماع هستند. آنها موجب حفظ یکپارچگی داده و محدود شدن فعالیتهای خرابکارانه میشود. از شاخصترین مکانیزمهای اجماع، میتوان به مکانیزمهای اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) اشاره کرد.
توکنیزه بودن
بیشتر DAppها از توکن های ارز دیجیتال بهعنوان ابزاری برای سنجش ارزش خود استفاده میکنند. توکنها میتوانند مالکیت، حقوق دسترسی یا کارکردهای دیگر در برنامه را نشان دهند. توکنیزه بودن امکان پرداختهای جزئی را فراهم کرده، میتوان به کاربران جهت مشارکت آنها پاداش اعطا کرد و به حاکمیت غیر متمرکز دست یافت.
نمونههایی از اپلیکیشنهای غیر متمرکز
انواع مختلفی از DApps وجود دارند که توسط کاربران و صنایع مختلف استفاده میشوند. بلاکچین اتریوم، یکی از مطرحترین پلتفرمها جهت میزبانی از DApps محسوب میشود. مطرحترین اپلیکیشنهای غیرمتمرکز عبارتند از:
اپلیکیشنهای مالی غیر متمرکز (DeFi)
اپلیکیشنهای DeFi خدمات مالی را بدون نیاز مؤسسات مالی واسطه ارائه میکنند. اپ های DeFi خدمات معامله، وامدهی و وامگیری و برداشت از مزرعه را با بهره گیری از قراردادهای هوشمند ارائه میکنند.
رسانههای اجتماعی غیر متمرکز
هدف پلتفرمهای اجتماعی در بستر بلاکچین، کنترل دادهها توسط کاربران و اعطای پاداش به آنها بهشکل توکن های ارز دیجیتال است. از جمله اپلیکیشنهای رسانه اجتماعی غیر متمرکز، میتوان به Mastodon و Steemit اشاره کرد.
گیمینگ غیرمتمرکز
در بازیهایی که در بستر بلاکچین پیاده سازی میشوند، از NFTها (توکن های غیر قابل تعویض) جهت مالکیت آیتمهای درون بازی و اعطای پاداش به کاربران برای طی کردن مراحل مختلف بازی استفاده میشود. از جمله بازیهای غیرمتمرکز، میتوان به Axie Infinity، Gods Unchained و The Sandbox اشاره کرد.
پلتفرمهای غیرمتمرکز موزیک
پلتفرمهای غیرمتمرکز موزیک، جایگزین بسیار خوبی برای سرویسهای است ریم متمرکز هستند، بهنحوی که هنرمندان میتوانند علاوه بر مدیریت آثار خود، درآمد قابل توجهی را کسب کنند. Audius، OPUS و BitSong، مطرحترین پلتفرمها در این زمینه هستند.
ذخیره فایل بهصورت غیرمتمرکز
اپهای ذخیره فایل غیر متمرکز، از قابلیت همتا به همتا (P2P) پلتفرمهای بلاکچین جهت ایجاد شبکهای گسترده از فضای ذخیره سازی دادهها استفاده میکنند. این فضا جهت تأمین هر چه بیشتر امنیت، تحمل پذیری خطا و مقاومت در برابر نشت دادهها و اطلاعات، طراحی شدهاست. از جمله اپهای ذخیره سازی غیر متمرکز، میتوان به Storj، Filecoin و Swarm اشاره کرد.
مدیریت زنجیره تأمین
Dappها در مدیریت زنجیره بهمنظور امکان ردیابی کالاهای فیزیکی از تولیدکننده به مصرفکننده، استفاده میشوند. این برنامهها بهمنظور ارتقای شفافیت در زنجیره تأمین، استفاده میشوند.
مقایسه اپلیکیشن غیر متمرکز با اپلیکیشن متمرکز
برنامههای متمرکز بر روی سرورهایی اجرا میشوند که توسط یک واحد کنترل میشوند، بهنحوی که نرمافزار برنامه توسط مالک یا شرکت آن، مدیریت و کنترل میشود. در طرف مقابل، DApps از بلاکچین و شبکههای P2P استفاده کرده که هیچ نهاد متمرکزی در آنها وجود ندارد.
در اپلیکیشنهای متمرکز، کاربران نسخههای متفاوتی از برنامه را در اختیار داشته و با یکدیگر از طریق سرور شرکت، در ارتباط هستند. در DApps، کاربران بهطور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. این ارتباط شامل مراودههای مالی بدون حضور واسط و ارتباط بین زنجیرهای است.
مزایا و معایب اپلیکیشن غیر متمرکز
در دو جدول زیر، به مزایا و معایب اپلیکیشن غیر متمرکز بهطور مجزا اشاره شدهاست.
| مزایای اپلیکیشن غیر متمرکز | |
| غیرمتمرکز بودن | عدم کنترل یک سویه و مشارکت ذینفعان در تصمیمگیری |
| ارتقای امنیت | بر خلاف برنامههای متمرکز که در دستگاههای فیزیکی اجرا میشوند، اپلیکیشن غیرمتمرکز، توانایی بیشتری جهت مقابله با حملات سایبری دارد. همچنین با توجه به عدم نیاز به استفاده از اطلاعات کاربران، DApps سبب محافظت از حریم خصوصی کاربران میشوند. |
| کارایی | برنامههای غیر متمرکز، سبب ساده شدن فرآیندهای مختلف میشوند. بهطور مثال، میتوانید بدون هیچ هزینهای تراکنش مالی خود را انجام دهید و در مقایسه با انجام تراکنشهای بانکی، در زمان و هزینههای خود، صرفهجویی کنید. |
| کاربردهای متعدد | میتوان از DApps در صنایع مختلف مانند گیمینگ، امور مالی، ذخیره فایلها و لجستیک استفادهکرد. علی رغم تفاوت عملیات بکاند در برخی حوزهها، شیوه عملکرد DApps در کل شبکهها، یکسان است. |
| شفافیت و ثبات | استفاده از فناوری بلاکچین، موجب میشود تا کلیه تراکنشها و فعالیتهای اپلیکیشن غیرمتمرکز در یک لجر عمومی نفوذناپذیر، ثبت شوند. این امر، اعتماد کاربران را افزایش میدهد. |
| مالکیت کاربران | DApps، مالکیت کاربر نسبت به دادهها و داراییها را در اولویت قرار میدهد. کاربران بدون نیاز بهواسطه، اطلاعات خود را بهطور مستقیم کنترل میکنند و در مورد نحوه استفاده از این اطلاعات و اشتراکگذاری آنها در شبکه، تصمیم میگیرند. |
| قابلیت دسترسی جهانی | امکان دسترسی به dapps توسط تمامی افراد در سراسر جهان و صرفاً با اتصال به اینترنت، فراهم است. |
| معایب اپلیکیشن غیر متمرکز | |
| چالشهای مقیاسپذیری | با افزایش تعداد کاربران و تراکنشها، ممکن است مشکلاتی در عملکرد بلاکچین ها پدید آید. استفاده از dapps همچنان در مراحل اولیه قرار داشته و ممکن است تردیدهایی در مورد عملکرد آنها در صورت افزایش تراکنشها وجود داشتهباشد. |
| ریسک آسیبپذیری | ممکن است باگها و مشکلات امنیتی در قراردادهای هوشمند موجب شوند تا DApps عملکرد مطلوبی نداشته و یا توسط مهاجمان جهت دسترسی تایید نشده، دستکاری اطلاعات یا سرقت سرمایههای کاربران، مورد تهاجم قرار گیرند. |
| مصرف انرژی | برخی از بلاکچین ها از مکانیزمهای اجماع PoW انرژی شدید استفاده میکنند و این موضوع، نگرانیهایی را در مورد تأثیر زیست محیطی DApps برانگیخته است. |
| محتوای مخرب | ممکن است عدم نظارت نهاد مرکزی بر dapps سبب گسترش ارائه اطلاعات غلط، نفرت پراکنی و انتشار محتوای غیر قانونی و مخرب شود. |
| بازگشتناپذیری | هر چند ثبات سبب ارتقای صحت دادهها میشود، اما از طرفی سبب بازگشتناپذیری تراکنشهای بلاکچین میگردد. از این رو، بازگرداندن سرمایههای سرقت شده یا از دست رفته، بسیار دشوار خواهد بود. |
| تجربه کاربر | ممکن است استفاده از فناوریهای بلاکچین و کیف پولهای ارز دیجیتال جهت استفاده از dapps، برای کاربران تازهکار دشوار باشد. توسعه دهندگان باید به فکر ایجاد رابطهای کاربرپسند باشند. |
کلام پایانی
اپلیکیشن غیر متمرکز (dApps) برنامهها یا اپلیکیشنهای دیجیتالی هستند که در یک شبکه غیر متمرکز و در بستر بلاکچین بهجای یک سرور یا رایانه اجرا میشوند. این برنامه از ارز دیجیتال بهعنوان ابزار معاملاتی استفاده میکند. dApps بهصورت متنباز، شفاف و مقاوم در برابر هر گونه حمله سایبری طراحی شده و بهخوبی از حریم و اطلاعات خصوصی افراد، محافظت میکند.
سوالات متداول
اپلیکیشن غیر متمرکز (Dapp) چیست؟
اپلیکیشن غیر متمرکز، دستهای از برنامههای کریپتویی هستند که بهصورت غیر متمرکز، بدون کنترل و مدیریت یک نهاد مرکزی، مدیریت میشوند.
آیا بیت کوین یک Dapp است؟
هر چند برخی معتقدند بیت کوین اولین Dapp بوده است، اما اتریوم محرک و عامل اصلی پیش برنده اکوسیستم Dapp بوده است.
تفاوت بین app متمرکز و Dapp چیست؟
تمایز اصلی بین اپلیکیشن متمرکز و Dapp، زیرساخت اصلی آنهاست. هر چند اپ ها جهت ذخیره سازی داده و اجرای کدهای وابسته به سرورهای متمرکز هستند، Dapp ها از یک شبکه غیر متمرکز مانند بلاکچین بهره برده و از قراردادهای هوشمند برای عملیات بکاند خود استفاده میکنند.
چه چالشهایی پیش روی Dappها قرار دارند؟
استفاده از فناوریهای بلاکچین برای بسیاری از کاربران تازهکار و غیر فنی، دشوار است و این امر موجب میشود بسیاری از کاربران، از این برنامهها استفاده نکنند. بنابراین طراحان و توسعه دهندگان این برنامهها باید بهدنبال طراحی رابطهای کاربرپسند و ارائه راهنمای مرحله به مرحله جهت آموزش کامل بخشهای مختلف این اپ ها باشند.
