استخرهای نقدینگی (liquidity pools) نقش بسیار مهمی در حوزه امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) بهمنظور تحقق عملکرد مطلوب پلتفرمهای مبتنی بر بلاکچین ایفا میکنند. استخرهای نقدینگی، نقشی حیاتی در تسهیل انتقال داراییها، ایجاد نقدینگی برای صرافیهای غیرمتمرکز (DEXها) و مشارکت کاربران در پروتکلهای گوناگون DeFi دارند. در این مقاله، میخواهیم بهطور کامل استخر نقدینگی را معرفی کرده، مکانیزمها، مزایا و تأثیر آن بر اکوسیستم DeFi را بیان کنیم و در نهایت، راههای کسب درآمد با این روش را ارائه کنیم. با ما همراه باشید.
- 1. استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست؟
- 2. نقدینگی چیست؟
- 3. انواع استخر نقدینگی (liquidity pool)
- 4. استخرهای نقدینگی در DeFi
- 5. مزایای استخر نقدینگی
- 6. مفاهیم اصلی استخر نقدینگی
- 7. استخر نقدینگی (liquidity pool) چگونه کار میکند؟
- 8. ریسکها و چالشهای استخر نقدینگی
- 9. معروفترین پروتکلهای استخرهای نقدینگی
استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست؟
یک استخر نقدینگی (Liquidity Pool) ، مجموعهای از سرمایههای قفل شده در یک قرارداد هوشمند در یک شبکه مالی غیرمتمرکز (DeFi) است. استخر نقدینگی، اساس و زیربنای DeFi است، زیرا منبع نقدینگی را برای کاربران جهت معامله داراییهای مختلف دیجیتال را فراهم میکند.
هدف از طراحی استخرهای نقدینگی، جایگزینی آنها با اوردر بوک (دفترهای سفارش) قدیمی و تطبیق مستقیم پیشنهادهای خریداران و فروشندگان در پروتکل است. این استخرها موجب میشوند تا افرادی که مایل به تأمین داراییهای خود هستند و افرادی که بهدنبال معامله یا استقراض این داراییها هستند، با یکدیگر وارد تعامل شوند.
مشارکتکنندگان سپردههای خود را به یک استخر نقدینگی (liquidity pool) مشترک، اختصاص میدهند تا امکان دسترسی مداوم به داراییها جهت معامله، وامدهی و سایر فعالیتهای مالی وجود داشتهباشد. در نهایت، استخرهای نقدینگی با امکان کشف هر چه بهتر قیمت، کاهش اسلیپیج (لغزش زمانی) و افزایش نقدینگی وجوه بازار، باعث ارتقای عملکرد بازار میشوند.
نقدینگی چیست؟
نقدینگی، مفهومی بسیار مهم در تمامی بازارهای مالی محسوبمیشود؛ بسیاری معتقدند که نقدینگی شریان حیاتی داراییهای مالی است و بهمعنای سهولت خرید یا فروش یک دارایی بدون اصلاح قابل توجه قیمت است. در واقع، نقدینگی نشاندهنده قابلیت انتقال دارایی به پول نقد با قیمت معمول در سریعترین زمان ممکن است. نقدینگی اهمیت قابل توجهی برای عملکرد قابل قبول بازارها دارد، زیرا معاملهگران با وجود نقدینگی مناسب، بهسرعت وارد پوزیشنهای خرید و فروش میشوند و در نهایت این عامل، موجب کاهش هزینههای تراکنش و نوسانات بازار میشود.
بازارهای مالی مرسوم، به انواع منابع نقدینگی متکی هستند. بازار سازها (Market Makers)، افراد یا سازمانهایی که عموماً سفارشهای خرید و فروش را در مورد یک دارایی خاص ارائه میکنند، یکی از اصلیترین منابع نقدینگی هستند. آنها با کاهش ریسک اسپرت bid-ask باعث افزایش نقدینگی شده و تریدر میتوانند معاملات خود را با سرعت بیشتری انجام دهند.
انواع استخر نقدینگی (liquidity pool)
در جدول زیر، نمونههایی از انواع استخرهای نقدینگی ارز دیجیتال ارائهشدهاند.
| نوع استخر نقدینگی | نحوه عملکرد آنها | مثال |
| استخرهای محصول ثابت | محصول دو مقدار توکن را بهصورت ثابت حفظ کرده و قیمت گذاری را هنگامی که تریدها سبب تغییر نسبت میشوند، اصلاح میکند | یونی سواپ |
| استخرهای استیبل کوین | این استخرها مختص استیبل کوین ها هستند؛ این استخرها از حداقل کارمزد و اسلیپیج جهت ثابت نگهداشتن مقادیر قیمت استفاده میکنند | کرو فایننس |
| استخرهای هوشمند | اختیار لازم را به ایجاد کنندگان استخر جهت تغییر مداوم پارامترها مانند اوزان و کارمزد میدهد | بلنسر |
| استخرهای اعطای وام | وام گیرندگان میتوانند وامهای مناسبی را دریافت کرده و کاربران نیز میتوانند داراییهای خود را بهمنظور دریافت سود، سپردهگذاری کنند | آوه |
| استخرهای الگوریتمی | از الگوریتمها جهت تغییر تنظیمات استخر و ایجاد توازن در داراییهای مختلف استفاده میکند. | شل پروتکل |
استخرهای نقدینگی در DeFi
ظهور امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) موجب پدید آمدن سازوکارهای جدید نقدینگی شدهاست. این استخرهای نقدینگی از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند جهت ایجاد بازارهای غیرمتمرکز استفاده میکنند، بهنحوی که مشارکتکنندگان میتوانند با وارد کردن نقدینگی خود، به سود دست پیدا کنند. مشارکتکنندگان در این استخرها، سپردههای خود را بهصورت جفت دارایی (معمولاً ارزهای دیجیتال) سپردهگذاری میکنند تا امکان معامله در استخر سادهتر شود. درآمد ارائه کنندگان نقدینگی بر اساس فعالیت معاملاتی آنها در استخر تعیین میشود.
مزایای استخر نقدینگی
استخر نقدینگی (liquidity pool) در پلتفرمهای DeFi، مزایای متعددی در مقایسه با منابع نقدینگی مرسوم دارد که عبارتند از:
غیرمتمرکز بودن
استخر نقدینگی (liquidity pool) یک رویکرد غیرمتمرکز و بدون نیاز به کسب مجوز را ارائه میکند، بهنحوی که هر فرد با داشتن داراییهای متناسب، میتواند بدون نیاز به مجوز از واسطههای متمرکز، به یک تأمین کننده نقدینگی تبدیل شود. این روش، موجب آزادسازی دسترسی به ارائه نقدینگی و گسترش منابع مالی میشود.
کسب درآمد غیر فعال
استخرهای نقدینگی در پلتفرمهای DeFi موجب فرصتهای فراوانی جهت کسب درآمد غیر فعال برای مشارکتکنندگان شدهاند. افراد با تخصیص داراییهای خود به یک استخر نقدینگی میتوانند بخشی از کارمزدهای تراکنش حاصل شده برای پلتفرم را دریافت کنند. این روند، موجب ایجاد انگیزه جهت تخصیص نقدینگی و گسترش اکوسیستم پویای ارائه کنندگان نقدینگی میشود.
ایجاد ابزارهای مالی جدید
استخرهای نقدینگی DeFi، موجب تسهیل ایجاد ابزارهای مالی نوآورانه مانند صرافیهای غیرمتمرکز و پروتکلهای وامدهی شدهاند. این پروتکلها به نقدینگی استخرها جهت وامدهی و معامله پایاپای هستند و در نهایت، موجب کاهش اتکا به نهادهای واسطهای میشوند.
افزایش نقدینگی
از مزایای دیگر استخر نقدینگی، میتوان به قابلیت افزایش نقدینگی اشاره کرد. این استخرها این امکان را به مشارکتکنندگان میدهند تا داراییهای خود را وارد استخر کرده و سرمایه مناسبی جهت معاملات فراهم شود.
مفاهیم اصلی استخر نقدینگی
دو مفهوم اصلی در استخرهای نقدینگی عبارتند از:
بازار سازهای خودکار (AMMها)
بازار سازهای خودکار (Automated Market Makers)، پلتفرمهای غیرمتمرکز هستند که سبب ساده شدن ایجاد و بهبود عملکرد استخرهای نقدینگی در حوزه پلتفرمهای DeFi میشوند. AAM ها از الگوریتمهای ریاضی جهت اجرای ترید بهصورت خودکار بین چند دارایی استفاده میکنند بهنحوی که نوعی توازن بین عرضه توکنها در استخر نقدینگی ایجاد شود.
با استفاده از این بازار سازها، اوردربوکهای قدیمی و بروکرهای متمرکز حذف شده و کاربران میتوانند بهطور مستقیم با پروتکل، معامله کنند. توکنها بهسادگی به نقدینگی میرسند، زیرا AMM ها نقش بسیار مهمی در تسهیل این فرآیند ایفا میکنند. تأمینکنندگان نقدینگی توکنهای خود را در استخر سپردهگذاری میکنند و از طرفی، توکنهای استخر نقدینگی را بهعنوان مشوق خود در ازای مشارکت در استخر، دریافت میکنند.
تأمینکنندگان نقدینگی (LPها)
تأمینکنندگان نقدینگی، موتور محرک بازارهای مالی هستند، زیرا نقش بسیار مهمی در تضمین دسترسی و ثبات نقدینگی ایفا میکنند. کارکرد اصلی آنها، عرضه داراییها و سرمایهها به استخرهای نقدینگی و تسهیل معامله و اطمینان از اجرای کارآمد تراکنشها برای خریداران و فروشندگان است. تأمینکنندگان نقدینگی با عرضه داراییهای خود، موجب افزایش عمق بازار و کاهش نوسان قیمت میشوند.
تأمینکنندگان نقدینگی در ازای مشارکت خود، پاداشهایی را بهصورت کارمزد تراکنش و سایر مشوقها مانند پاداشهای ییلد فارمینگ (yield farming) یا توکنهای حاکمیتی دریافت میکنند. هدف از اعطای این مشوقها، جذب و حفظ تأمینکنندگان نقدینگی و تشویق آنها به مشارکت مستمر در فرآیند تأمین نقدینگی است.
استخر نقدینگی (liquidity pool) چگونه کار میکند؟
میتوان فرآیند کار استخر نقدینگی (liquidity pool) را به سه قسمت، طبقه بندی کرد:
شکل گیری استخر
اولین مرحله در بررسی عملکرد استخر نقدینگی، شکل گیری قرارداد استخر نقدینگی است. ابتدا، یک قرارداد هوشمند نوشتهشده، قابلیتهای استخر مانند سواپ توکن و کارمزدهای آن تعریف میشود. سپس جفت توکنها بر اساس تقاضای بازار، حجم معامله و سازگاری این توکنها با اهداف تشکیل استخر، انتخاب میشوند.
تحلیل کامل وضعیت اقتصادی توکن ضروری است. پس از آنکه توکنها انتخاب شدند، آنها در استخر سپردهگذاری شده و سپس نقدینگی لازم، تأمین میشود. مقدار سپردهگذاری اولیه باید برای جذب تریدرها و حفظ پایداری معاملات، کافی باشد. همچنین باید به نسبت توکنها جهت ارائه قیمتهای منصفانه توجه کرد. ایجاد یک قرارداد استخر نقدینگی (liquidity pool) ، مستلزم برنامه ریزی راهبردی بهمنظور تسهیل در معامله غیرمتمرکز امن و کارا است.
مکانیزم معامله
فرمول محاسباتی ثابت محصول پلتفرمهایی مانند یونی سواپ، تحول بزرگی در شیوه کشف قیمت و حفظ تعامل استخر پدید آوردهاست. این رویکرد الگوریتمی، سبب تضمین ذخایر توکنها در یک استخر نقدینگی شده و میتوان معاملات را بدون وابستگی به نهادهای واسطه متمرکز انجام داد.
با این حال، اسلیپیج یا تفاوت بین قیمت واقعی و قیمت قابلانتظار، میتواند بر معاملات این صرافیهای غیرمتمرکز تأثیر بگذارد. اسلیپیج بالا در صورت محدود بودن نقدینگی ایجاد شده و این موضوع سبب زیان یا کاهش سود معاملهگران میشود. شناخت اسلیپیج و مدیریت فعال استخرهای نقدینگی، اهمیت معناداری در بهینه سازی استراتژیهای معاملاتی در پلتفرمهای ارز دیجیتال دارد.
ایجاد و توزیع کارمزد
محاسبه و جمع آوری کارمزد معاملات، در اکوسیستم مالی بسیار مهم است. پلتفرمها، کارمزدهای معاملاتی خود را بر پایه عواملی همچون حجم یا مقدار تراکنش تعیین میکنند. فرآیندهای کارآمد جمع آوری کارمزد، سبب ایجاد درآمد بهصورت دقیق و در زمان مقتضی میشوند. همچنین توزیع عادلانه کارمزدها در میان تأمینکنندگان نقدینگی نیز اهمیت دارد. این روند موجب حمایت از مشارکت آنها و ایجاد بازاری متعادل میشود.
الگوریتمهای دقیق و قراردادهای هوشمند، کارمزدها را بهطور متناسب با احتساب عواملی مانند میزان تخصیص نقدینگی و مدت زمان آن، تعیین میکنند. این مکانیزمها سبب افزایش شفافیت، جذب مشارکتکنندگان و گسترش یک محیط معاملاتی سالم میشوند.
ریسکها و چالشهای استخر نقدینگی
سه چالش مهم استخرهای نقدینگی عبارتند از:
ضرر ناپایدار
ضرر ناپایدار، ریسک مهمی در استخرهای نقدینگی در DeFi است. منظور از ضرر ناپایدار، کاهش موقت ارزش داراییهای تأمینکنندگان نقدینگی (LPها) هنگام مشارکت آنها در این استخرها است. هنگامی که نسبت قیمت بین دو دارایی در یک استخر تغییر میکند، ممکن است تأمینکنندگان با ضرر نسبت به زمان نگهداری یا هولدکردن داراییها مواجه شوند.
تأمینکنندگان نقدینگی جهت کاهش ضرر ناپایدار، میتوانند از استراتژیهایی مانند بیمه ضرر ناپایدار، ییلد فارمینگ یا انتخاب استخرهایی با نوسان کمتر، استفادهکنند.
ریسکهای قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند با اینکه تحول بزرگی جهت خودکارسازی تراکنشها در بلاکچین پدید آوردهاند، اما با ریسکها و آسیبهایی مواجه هستند. این قراردادهای دیجیتال، در معرض خطاهای کدنویسی قرار داشته و ممکن است این خطاها سبب پیامدهای ناگوار و زیان مالی شوند. آسیبهایی مانند حملات بازگشتپذیر، تقاضاهای خارجی ارزیابی نشده و حمله سرریز عدد صحیح توسط مهاجمان و هکرها جهت اختلال در قرارداد، استفاده میشوند.
نباید از اهمیت حسابرسی و ارزیابی معیارهای امنیتی غافل شد. حسابرسیهای منظم، موجب کمک به شناسایی و برطرف کردن آسیبها، تضمین عملکرد قراردادهای هوشمند و حداقل شدن ریسک سوء استفاده مهاجمان میشوند.
نوسان و ریسکهای بازار
نوسان و ریسکهای بازار، یکی از مهمترین ملاحظات برای تأمینکنندگان نقدینگی بهشمار میآیند. استخر نقدینگی (liquidity pool) در معرضهای نوسانهای قیمت قرار داشته که این نوسانها میتوانند بر کل نقدینگی و استراتژیهای مدیریت ریسک ، تأثیر بگذارند. حتی در صورت نوسان شدید قیمتها، تأمینکنندگان نقدینگی با زیانهای شدید و حتی خطر از بین رفتن داراییهای خود مواجه میشوند.
تأمینکنندگان نقدینگی برای کاهش اثرات این ریسکها، از استراتژیهای گوناگونی همچون متنوع سازی سبد خود، تکنیکهای هجینگ و پایش شرایط بازار استفاده میکنند.
معروفترین پروتکلهای استخرهای نقدینگی
مطرحترین پروتکلهای استخرهای نقدینگی در جهان عبارتند از:
یونی سواپ
یونی سواپ (Uniswap) ، یک پروتکل غیرمتمرکز در بستر اتریوم است که تغییرات شگرفی را در تأمین نقدینگی در میان صرافیهای جهان، ایجاد کرده است. یونی سواپ به کاربران، امکان معامله مستقیم توکنهای ERC-20 را از ولت های خود با حذف واسطهها میدهد. مدل منحصربهفرد مارکت میکر خودکار (AMM) این پروتکل، از قراردادهای هوشمند برای تسهیل معاملات استفاده کرده و تأمینکنندگان نقدینگی، توکنهای خود را در منابع ذخیره نقدینگی، ارائه میکنند.
این نقدینگی غیرمتمرکز، امکان معاملات مستمر و کشف قیمت را فراهم میکند. شهرت یونی سواپ بهدلیل سادگی آن، کارمزدهای کم و عدم نیاز به مجوز، بیش از پیش افزایش یافته است و تمامی افراد میتوانند، بهعنوان تأمین کننده نقدینگی عمل کنند.
سوشی سواپ
سوشی سواپ (Sushiswap)، یک پروتکل نقدینگی غیرمتمرکز است که در بستر بلاکچین اتریوم ساخته شدهاست. کاربران با این پروتکل میتوانند اقدام به معامله و تأمین نقدینگی برای توکنهای مختلف از طریق قراردادهای هوشمند کنند. ویژگی منحصربهفرد سوشی سواپ، استفاده از بازارسازی خودکار (AMM) است که طی آن کاربران میتوانند از کارمزدها بهازای تأمین نقدینگی برای جفت توکنهای عرضهشده، کسب درآمد کنند. سوشی سواپ با داشتن مدل حاکمیت جامعهمحور، به شهرت زیادی در فضای DeFi دست یافته و رابط کاربرپسندی را همراه با فرصتهای ییلد فارمینگ، برای کاربران مهیا کرده است.
پنکیک سواپ
پنکیک سواپ ، یک پروتکل نقدینگی و صرافی غیرمتمرکز است که در بستر بایننس اسمارتچین ساخته شدهاست. این پروتکل امکان معامله و تأمین نقدینگی توکنهای مختلف را به کاربران میدهد. با وجود سیستم بازارسازی خودکار (AMM)، دیگر نیازی به اوردر بوکهای قدیمی با پنکیک سواپ نیست. کاربران، با استیک کردن توکنهای خود در استخرهای نقدینگی، درآمد و پاداش کسب میکنند.
کلام پایانی
استخر نقدینگی، یکی از روشهای محبوب و پرطرفدار در امور مالی غیرمتمرکز است و راهکاری غیرمتمرکز و کارآمد برای رفع مسئله نقدینگی تلقی میشود. استخرهای نقدینگی در تسهیل معامله یکپارچه و سرمایهگذاری در پروتکلهای DeFi اهمیت دارند. این روش سبب افزایش جذب کاربران جدید، افزایش عمق بازار و در نهایت ارتقای پایداری و قابلیت کلی اکوسیستم DeFi میشود. علاوه بر این، استخرهای نقدینگی موجب فرصتهای تازهای برای دستیابی به درآمد غیر فعالشدهاند. کاربران میتوانند بهازای مشارکت خود در استخر نقدینگی (liquidity pool) ، پاداش و کارمزد دریافت کنند.
سوالات متداول
استخر نقدینگی چیست؟
استخر نقدینگی، یک قرارداد هوشمند و حاوی دو یا چند جفت توکن ارز دیجیتال در یک صرافی غیرمتمرکز است. استخرهای نقدینگی، سرمایهگذاران را تشویق میکنند تا در ازای سپردهگذاری سرمایههای خود، به درآمد غیر فعال و پاداش، دست پیدا کنند.
چند نوع استخر نقدینگی وجود دارد؟
استخرهای محصول ثابت، استخرهای استیبل کوین ها، استخرهای هوشمند، استخرهای وامدهی و استخرهای الگوریتمی، بخشی از رایجترین انواع استخرهای نقدینگی هستند.
آیا استخرهای نقدینگی، سرمایهگذاری مناسبی هستند؟
استخرهای نقدینگی ارز دیجیتال، سرمایهگذاری مناسبی هستند. البته باید به شرایط بازار و نوع استخری که برای سرمایهگذاری انتخاب میکنید، توجه کنید. بزرگی استخر، حجم معامله، میزان کارمزدها و میزان پاداشها و درآمدها، عواملی هستند که باید مورد توجه سرمایهگذاران قرار بگیرند.
چگونه میتوان در استخر نقدینگی سرمایهگذاری کرد؟
تمامی افراد میتوانند بهعنوان تأمین کننده نقدینگی، سپردههای کریپتویی خود را در یک استخر نقدینگی ارائه کنند تا متناسب با میزان مشارکت خود در استخر، از کارمزدهای بهدستآمده، کسب درآمد کنند.
