ترس از دست دادن یا فومو (FOMO) در بازارهای مالی چیست؟

فومو (FOMO) چیست؟

فومو (FOMO) یا ترس از دست دادن فرصت (Fear of Missing Out) اصطلاحی است که برای توصیف حالات روانی سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی مانند بروس و ارز دیجیتال در زمان رشد بازار به کار می‌رود. به طور کلی ذهن انسان طی قرن‌ها اینگونه آموزش دیده که همه چیز را با عینک کمیابی نگاه کند. چرا که در طی قرن‌ها انسان همواره کمیابی را حس کرده است. کمبود آب، غذا، زمان، پول و… این نگرش در ادامه زیست بشر نیز با او همراه بوده است.

امروزه نیز سرمایه‌گذاران تازه‌کار و مبتدی در بازارهای مالی دچار این سوگیری شناختی هستند. سرمایه‌گذارهای مبتدی تصور می‌کنند فرصت‌ها در بازارهای مالی اندک بوده و به سرعت از بین می‌روند به همین خاطر در مواجهه با یک معامله بسیار خوب، دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند و می‌ترسند که فرصت عالی معامله را از دست بدهند. به این حالت فومو (FOMO) می‌گویند.

در واقع فومو یا ترس از دست دادن، ریشه در تکامل بشر دارد و تنها مختص به بازارهای مالی نیست. کسب و کارها از این سوگیری برای فروش محصولاتشان نیز استفاده می‌کنند. به عنوان مثال هنگامی که یک فروشگاه تخفیف‌های مدت‌دار می‌گذارد و می‌گوید تنها طی یک هفته آینده محصولات خود را با ۵۰ درصد تخفیف به فروش می‌رساند، مکانیزم ترس از کمیابی در ذهن شما فعال می‌شود و تصور می‌کنید که اگر امروز از این فرصت استفاده نکنید، آن فرصت را از دست خواهید داد و در نتیجه ممکن است چیزهایی خریداری کنید که حتی به آنها نیاز هم ندارید.

اصطلاح فومو (FOMO) از چه زمانی ابداع شد؟

اصطلاح فومو اولین بار در یک مقاله نوشته دکتر «دن هرمن» مطرح شد. با این حال، خود کلمه فومو در سال ۲۰۰۴ توسط دکتر پاتریک مک گنیس به کار رفت. در این مقالات، فومو اینگونه توصیف شده: «حس اضطراب برای از دست دادن فرصتی که دیگران در حال استفاده از آن هستند.»

در واقع فومو (FOMO) به این معنا نیست که کارهای بهتری برای انجام دادن وجود دارد. بلکه به این معناست که دیگران در حال تجربه چیزهای خوبی هستند که شما از این تجربه‌ها جا ماندید. معمولا احساس فومو منجر به افسردگی، اضطراب و استرس، کاهش عزت نفس و درماندگی می‌شود.

فومو (FOMO) در بازار ارزهای دیجیتال

با گسترش رسانه‌های اجتماعی شاهد آن هستیم که احساس فومو بسیار ریشه‌دارتر و متداول‌تر شده است. همچنین با ظهور پدیده ارزهای دیجیتال، فومو تقریبا به یک اصطلاح شناخته شده در این بازار تبدیل شده است. به طوری که در سیکل‌های صعودی بازار ارزهای دیجیتال همه جا صحبت از فومو است.

کندل‌های بزرگ، قدرتمند و سبز ارزهای دیجیتال در سیکل‌های صعودی، در کنار شبکه‌های اجتماعی که مدام حرف از سودهای فضایی و چند صد درصدی می‌زنند. معامله‌گران تازه‌کار را مضطرب می‌کند که آنها از قطار پیشرفت عقب مانده‌اند و باید سریع‌تر سوار این قطار شوند.

در نهایت از آنجایی که این ورود به بازار کاملا احساسی بوده و هیچ مبنای منطقی و تحلیلی درستی ندارد، به احتمال زیاد معامله با شکست مواجه خواهد شد و فرد گاها در انتهای سیکل صعودی وارد بازار می‌شود و تقریبا تمام دارایی خود را از دست می‌دهد.

فومو امروزه به یکی از دلایل مهم شکست سرمایه‌گذاران و معامله‌گران تازه‌کار تبدیل شده است. با این حال، خرید تحت تاثیر فومو همیشه بد تمام نمی‌شود. برخی از خریداران با تحریک فومو وارد بازار شده‌اند و بعضا معاملات بسیار سودده‌ای نیز داشته‌اند. اما مساله مهم اینجا است که در بازارهای مالی مساله مهم سود کردن نیست بلکه داشتن یک استراتژی برای معامله است.

در بازارهای مالی داشتن یک سیستم برای تصمیم‌گیری مهم‌تر از سود کردن است. دو فرد را در نظر بگیرید که یکی با استراتژی شخصی خود تصمیم می‌گیرد در حال حاضر یک ارز دیجیتال را خریداری نکند. اما دیگری با کمک شنیده‌ها و دیده‌ها در شبکه‌های اجتماعی تصمیم به خرید می‌گیرد. فرد اول سودی از تصمیم خود نمی‌برد اما فرد دوم با کمک همین شنیده‌ها سود بسیار زیادی کسب کند.

مشخص است که نفر اول در بلندمدت موفق‌تر خواهد بود و نفر دوم علی‌رغم موفقیتی که در کوتاه‌مدت کسب کرده، از آنجایی که این موفقیت هیچگونه پشتوانه‌ای نداشته بعید است که بتواند در بلندمدت نیز موفقیت‌های مشابه را تکرار کند.

همچنین باید توجه داشت که تاثیر فومو در بازار ارزهای دیجیتال دو طرف است. یعنی اگرچه افزایش قیمت دارایی‌های دیجیتال منجر به فومو می‌شود، اما خود فومو (FOMO) نیز موجی از خریداران به همراه می‌آورد که آنها نیز به نوبه خود منجر به افزایش قیمت می‌شوند. بنابراین تاثیر فومو در بازار ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌های مالی دو طرفه است.

چگونه در یک روند فومو (FOMO) را تشخیص دهیم؟

برای تشخیص فومو در روند باید درک عمیقی نسبت به آن داشته باشیم. پیش از آنکه یک روند آغاز شود، تحلیلگران خبره و سرمایه‌گذاران بزرگ از آن با خبر می‌شوند. چرا که این تحلیلگران داده‌های متعددی در اختیار دارند و سالها در بازار تجربه کسب کرده‌اند. از جمله ویژگی‌های این مرحله آن است که قیمت با حجم پایین معامله می‌شود و نوسانات‌ آن نیز بسیار پایین است.

پس از شروع روند معامله‌گران خرد وارد می‌شوند. این معامله‌گران اگرچه سرمایه زیادی ندارند اما چون تعداد آنها بالا است می‌توانند موج سنگینی از افزایش قیمت را رقم بزنند. در این لحظه روند قدرت می‌گیرد. از ویژگی‌های این مرحله آن است که قیمت با حجم نسبتا پایین و متوسط معامله می‌شود اما نوسانات آن بسیار بالا است.

در نهایت وارد فاز فومو (FOMO) می‌شویم. جایی که تقریبا همه از افزایش قیمت خبردار شده‌اند. تیتر خبرگزاری‌ها صحبت از افزایش قیمت است و تحلیلگران یکی پس از دیگری در مورد این افزایش قیمت صحبت می‌کنند. در این لحظه است که افراد عادی که تا پیش از آن در مورد این دارایی اطلاعات زیادی نداشتند، وارد بازار شده و خرید انجام می‌دهند. از ویژگی‌های این مرحله می‌توان به حجم بالا اما نوسان پایین قیمت اشاره کرد. در واقع در فاز فومو (FOMO) سرمایه‌گذارانی که پیش از شروع روند دارایی را خریده بودند، در حال فروش دارایی هستند.

چه چیزهایی باعث ایجاد فومو می‌شود و چگونه از این حس اجتناب کنیم؟

طبق مطالعات ۲ عامل بیشترین تاثیر را برای گرفتار شدن افراد در فومو دارد. اول استفاده از شبکه‌های اجتماعی است. مشخص شده است افرادی که به طور مداوم تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی هستند، از عزت نفس پایینی برخوردار بوده و بیشتر مستعد گرفتار شدن در دام فومو هستند. این افراد همواره در اضطراب ناشی از حس عقب ماندن در زندگی هستند و مدام در جستجوی فرصت‌های تازه برای کسب سود هستند.

عامل دوم سطح رضایت از زندگی است. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که در سطوح پایین از نظر درآمد هستند، بیشتر به دنبال کسب سودهای سریع هستند.

اما روش‌هایی برای گرفتار نشدن در دام فومو وجود دارد. یکی از مهم‌ترین روش‌ها تغییر تمرکز در شبکه‌های اجتماعی است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های افراد در شبکه‌های اجتماعی، ایجاد یک دایره از افراد مفید و دوری از محتوای مخرب است. شما می‌توانید افرادی که به شما احساس مثبت می‌دهند و تلاش نمی‌کنند تا به نمایش گذاشتن دارایی‌ها و اموال خود در شما حس کم بودن را ایجاد کنند، از احساس فومو دوری کنید.

ژورنال نویسی یکی دیگر از روش‌هایی است که شما را از حس فومو دور می‌کند. شما می‌توانید با نوشتن ژورنال معاملاتی و بررسی مداوم آن، ببینید که چه زمان‌هایی درگیر فومو بوده‌اید و این درگیری چه مشکلاتی برای شما ایجاد کرده است.

روش دیگری که می‌توانید با استفاده از آن از فومو (FOMO) دوری کنید، این است که تعاملات خود را با جهان واقعی بیشتر کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که هرچه افراد ارتباط‌های واقعی‌تری داشته باشند، می‌توانند درک بهتری از وضعیت زندگی خود داشته باشند. متاسفانه در شبکه‌های اجتماعی به خاطر آنکه تنها وجه مثبت زندگی نمایش داده می‌شود، افراد تصور اشتباهی از زندگی خود دارند.

سخن پایانی

پدیده فومو (FOMO) اگرچه ریشه در روند تکاملی بشر دارد، اما مطرح شدن آن به عنوان یک سوگیری شناختی مرتبط با جهان مدرن است. فومو ریشه در این حس بشر دارد که تصور می‌کند همه چیز کمیاب است و برای استفاده فرصت‌ها وقت زیادی ندارد. در گذشته‌های دور این حس برای انسان مفید بوده است اما در جهان امروز می‌تواند خسارات زیادی به همراه داشته باشد.

اگرچه امروز همه تحت تاثیر فومو هستند اما در مورد سرمایه‌گذاران وضع بدتر است. افراد دیگر بر اثر فومو آرامش روانی خود را از دست می‌دهند اما سرمایه‌گذاران مبتدی نه تنها آرامش روانی خود را فدا می‌کنند بلکه سرمایه خود را نیز از دست می‌دهند. بنابراین سرمایه‌گذاران بیش از سایر افراد باید در مورد فومو و نحوه مقابله با آن بدانند.

سوالات متداول

فومو چیست؟

فونو حس اضطراب برای از دست دادن فرصتی که دیگران در حال استفاده از آن هستند.

چه چیزی باعث ایجاد فومو (FOMO) می‌شود؟

طبق مطالعات ۲ عامل بیشترین تاثیر را برای گرفتار شدن افراد در فومو (FOMO) دارد. اول استفاده از شبکه‌های اجتماعی و دوم سطح درآمد پایین.

چگونه از فومو (FOMO) دوری کنیم؟

روش‌های زیادی برای دوری از فومو وجود دارد. مهم‌ترین روش‌ها داشتن انضباط در زندگی، ژورنال نویسی، دوری از شبکه‌های اجتماعی، معاشرت با افراد واقعی و توسعه توانمندی‌های فردی است.