کامودیتی یا کالای اولیه چیست؟ و معرفی انواع آن

کامودیتی مارکت یا بازار مواد اولیه (Commodity Market) نقش مهمی در اقتصاد جهانی دارد. طراحی چارچوب‌های سیاسی که از اهداف اقتصادی مانند رشد پایدار، کاهش فقر، ثبات تورم، تولید غذا و کاهش تغییرات آب و هوایی حمایت می‌کند؛ نیازمند درک عواملی است که هدایت‌کننده تحولات این بازارها هستند.

بازارهای کالا بر بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه تأثیر اقتصادی بسیار متفاوتی دارند. رابطه بین رشد اقتصادی و تقاضای کالا بسته به سطح توسعه اقتصادی کشورها به طور قابل توجهی متفاوت است.

ما در این مقاله به معرفی انواع کامودیتی‌ و نحوه سرمایه‌گذاری در این بازار می‌پردازیم.

کامودیتی (Commodity Market) چیست؟

کالاهای اولیه یا کامودیتی‌، مواد اولیه‌ای هستند که آن‌ها را برای تولید محصولات مصرفی، استفاده می‌کنیم. آنها به جای کالاهای نهایی فروخته شده به مصرف کنندگان به عنوان نهاده‌هایی در تولید سایر کالاها و خدمات هستند. در تجارت، کالاها منابع اساسی هستند که با سایر کالاهای هم نوع خود تعویض می‌شوند.

ویژگی مهم یک کالا این است که صرف نظر از اینکه چه کسی آن را تولید می‌کند، تفاوت بسیار کمی در آن‌ها وجود دارد. برای مثال یک بشکه نفت صرف نظر از تولید‌کننده آن همیشه همان محصول نفت است؛ این بیان در مورد یک تن سنگ معدن نیز صدق می‌کند.

در مقابل، کیفیت و ویژگی‌های یک محصول مصرفی معین، بسته به تولید‌کننده آن کاملاً متفاوت خواهد بود. برای مثال کوکاکولا در مقابل پپسی را در نظر بگیرید. این تعریف برای محصولات مالی مانند ارزها و شاخص‌های خارجی نیز گسترش یافته است. شما می‌توانید کالاها را در بورس‌های تخصصی به عنوان یک دارایی مالی خرید و فروش کنید و حتی قراردادهایی را در مورد چنین کالاهایی بخرید.

خریداران و تولید‌کنندگان کامودیتی‌

در این بخش به توضیح خریداران و تولید‌کنندگان کالاها می‌پردازیم.

خریداران کالا

خریداران کالاها در زمینه معاملات آتی، اشخاصی هستند که برای مصارف خود به تحویل فیزیکی کالا نیاز دارند. آنها از قراردادهای آتی کالا برای تضمین قیمت ثابت کالاهای مورد نیاز خود استفاده می‌کنند و در نتیجه، ریسک نوسانات قیمت در بازار را کاهش می‌دهند.

به عنوان مثال، یک نانوایی که به شدت به گندم به عنوان یک عنصر اولیه برای محصولات خود متکی است، ممکن است از قراردادهای آتی گندم برای قفل کردن قیمت‌ها و تحویل آتی گندم استفاده کند. نانوایی با انجام این کار، می‌تواند بدون توجه به هر گونه نوسان در قیمت گندم در بازار، هزینه قابل پیش‌بینی را برای مواد اولیه خود تضمین کند.

به طور مشابه، تولیدکنندگانی که در فرآیندهای تولید خود به کالاهایی مانند نفت، فلزات یا محصولات کشاورزی متکی هستند، از قراردادهای آتی برای حفاظت در برابر تغییرات نامطلوب قیمت‌ها استفاده می‌کنند. این کار باعث می‌شود آنها هزینه‌های تولید را ثابت نگه دارند و فعالیت‌های خود را به طور موثرتری برنامه‌ریزی کنند.

تولیدکنندگان کالا

تولیدکنندگان کالا، افراد یا مشاغلی هستند که در کشت، استخراج، یا ساخت مواد خام فعالیت دارند. این تولیدکنندگان با استفاده از قراردادهای آتی کالا برای پوشش ریسک، از خود در برابر خطر نوسانات قیمت در بازار محافظت می‌کنند.

به عنوان مثال، کشاورز گندم‌کاری که منابع قابل توجهی را برای کاشت و پرورش محصولات خود سرمایه‌گذاری می‌کند، در صورتی که قیمت گندم در بازار تا زمان برداشت به شدت کاهش یابد، با خطر ضرر مالی مواجه می‌شود. بنابراین، کشاورز برای کاهش این خطر می‌تواند قراردادهای آتی گندم را هنگام کاشت محصول بفروشد. در نتیجه، قیمت از پیش تعیین‌شده برای فروش آتی گندم برداشت‌شده، قفل می‌شود.

به طور مشابه، شرکت‌های معدنی ممکن است از قراردادهای آتی برای محافظت در برابر نوسانات قیمت فلزاتی مانند طلا، نقره یا مس استفاده کنند. آنها با انجام این کار، می‌توانند از جریان درآمد خود محافظت کنند و حتی در شرایط نوسان بازار از سود خود مطمئن شوند.

سفته بازان کالا

دومین نوع معامله‌گران کالا، سفته‌بازان هستند. آن‌ها معامله‌گرانی‌ هستند که در بازارهای کالا فقط با هدف سود بردن از نوسانات قیمت‌ها، معامله می‌کنند. این معامله‌گران هرگز قصد ندارند زمانی که قرارداد آتی منقضی می‌شود، کالای واقعی را بسازند یا تحویل بگیرند.

بسیاری از بازارهای فیوچرز نقد هستند؛ دامنه و نوسان روزانه بالایی دارند و این اتفاق، آنها را به بازارهای بسیار وسوسه‌انگیزی برای معامله‌گران روزانه تبدیل می‌کند. کارگزاری‌ها و مدیران پرتفوی، بسیاری از معاملات آتی شاخص را برای جبران ریسک استفاده می‌کنند. همچنین، با توجه به اینکه کالاها معمولاً با بازارهای سهام و اوراق قرضه معامله نمی‌شوند، می‌توان از برخی کالاها برای تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری استفاده کرد.

بازار کالا چیست؟

بازار کالا جاییست که شما می‌توانید کالاهای به دست آمده از زمین مانند طلا، روغن، گندم و … را بخرید و بفروشید. این کالاها را می‌توان به محصولاتی مانند جواهرات گران‌قیمت و غیره تبدیل کرد که توسط مصرف‌کنندگان خرید و فروش می‌شوند. بازار این کالاها از قدیمی‌ترین بازارها در جهان است که وجود آن‌ها برای تمام جوامع حیاتی هستند. کالاها معمولاً به دو دسته کلی سخت و نرم تقسیم می‌شوند.

• کالاهای سخت: شامل منابع طبیعی هستند که باید استخراج شوند. مانند: طلا و نفت
• کالاهای نرم: محصولات کشاورزی یا دامی مانند: ذرت، گندم، قهوه، شکر، سویا و گوشت. آنها معمولا در بازارهای نقدی یا بازار کالاهای مالی از طریق قرارداد یا قیمت‌های آتی آنها، معامله می‌شوند.

چگونگی عملکرد بازارهای سنتی و مالی کالا

در این بخش به چگونگی عملکرد بازارهای سنتی و مالی کالا می‌پردازیم.

بازارهای سنتی کالا

بازار سنتی کالاها قرن‌هاست که وجود دارد و شامل تجارت فیزیکی کالاهایی مانند: غلات، دام و محصولات کشاورزی می‌شود. این بازارها معمولاً در میادین شهر یا بنادر وجود دارند؛ که در آن تجار و مصرف‌کنندگان مستقیماً کالاها را مبادله می‌کنند. برای مثال، کشاورزان محصولات خود را به خریداران می‌فروشند و مصرف‌کنندگان، کالاهای ضروری را برای نیازهای روزانه خود می‌خرند.

این بازارها در طول تاریخ به عنوان قطب‌های حیاتی برای مبادله مواد خام بوده‌اند و ستون فقرات اقتصاد را تشکیل می‌دهند.

بازارهای کالاهای مالی

علاوه بر بازارهای سنتی، بازارهای کالاهای مالی نیز وجود دارند که در آن معامله‌گران از طریق قراردادهایی مانند قراردادهای آتی، فیوچرز و اختیار معاملات را در دست دارند و در مورد قیمت‌های آینده کالاها توافق می‌کنند. برخلاف بازارهای سنتی، بازارهای کالاهای مالی شامل مبادله فیزیکی کالا نمی‌شوند. در عوض، آنها تجارت قراردادهای استاندارد را در بورس‌های تنظیم‌شده آسان می‌کنند.

به عنوان مثال، تاجران به جای تبادل فیزیکی گندم، بر روی قیمت گندمی که در آینده تحویل آن‌ها می‌شود، به توافق می‌رسند. این بازارها نقش مهمی در تامین ثبات و نقدینگی برای تجارت کالا دارند و ذینفعان مانند کشاورزان و دلالان می‌توانند ریسک‌های مرتبط با نوسانات قیمت را مدیریت کنند.

نقش معاملات آتی یا فیوچرز چیست؟

معاملات آتی کالا به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات کالا، امکان دسترسی به بازارهای متمرکز و نقدشونده را می‌دهد تا بتوانند مصرف یا تولید آتی را پوشش دهند؛ یعنی کشاورزان می‌توانند قیمت محصولات خود را قبل از برداشت قفل کنند و از ثبات در درآمدهای خود مطمئن شوند. سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران نیز در این بازارها شرکت کرده و به نقدینگی و کشف قیمت کمک می‌کنند.

قانون بورس کالای ایالات متحده، فعالیت‌های تجارت کالا را تنظیم می‌کند و یک چارچوب قانونی برای بازارهای منصفانه و شفاف ارائه می‌دهد.

تنوع پرتفوی و پوشش تورم

سرمایه‌گذاران کالاها را به عنوان پوششی در برابر تورم و ابزاری برای تنوع بخشیدن به پرتفوی خود می‌بینند. از آنجایی که قیمت کالاها تمایل به حرکت معکوس نسبت به قیمت سهام دارند؛ سرمایه‌گذاران ممکن است بخشی از سرمایه‌گذاری خود را در دوره‌های نوسانات بازار، به کالاها اختصاص دهند تا ریسک‌ها را کاهش و ثبات پرتفوی را افزایش دهند.

به طور کلی، بازارهای کالا، اعم از سنتی و مالی، نقش مهمی در تجارت و امور مالی جهانی ایفا کرده و مکانیسم‌های ضروری برای کشف قیمت، مدیریت ریسک و تنوع سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کنند.

انواع بازارهای کامودیتی

در این بخش ۵ مورد از انواع بازارهای کامودیتی را بررسی می‌کنیم.

1. بازارهای نقطه‌ای یا اسپات

بازار نقطه‌ای شامل مبادله فوری کالاهای فیزیکی است که به عنوان “بازارهای نقدی” نیز شناخته می‌شود. در این بازارها، افراد و مشاغل کالاها را برای تحویل فوری، خرید و فروش می‌کنند. معاملات به صورت مستقیم انجام می‌شود؛ در این بازارها خریداران و فروشندگان در مورد قیمت‌ها و مقادیر تسویه فوری مذاکره می‌کنند.

بازارهای نقطه‌ای برای تامین نیازهای عرضه و تقاضای فوری ضروری هستند و به شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهند کالاها را به سرعت خریداری یا تخلیه کنند.

2. بازارهای مشتقه

بازارهای مشتقه شامل معاملات آتی ، فیوچرز و اختیار معامله می‌شوند. این بازارها ارزش خود را از دارایی‌های زیربنایی مانند کالاها به دست می‌آورند، اما معاملات بر اساس حرکت‌های آتی قیمت است تا تحویل فوری.

3. فوروارد

قراردادهای فوروارد قراردادهای سفارشی بین دو طرف هستند که در آن، توافق می‌شود کالایی را در آینده با قیمت و تاریخ از پیش تعیین‌شده بخرند یا بفروشند. این قراردادها معمولاً خارج از بورس (OTC) معامله می‌شوند و امکان انعطاف‌پذیری از نظر شرایط و ضوابط قرارداد را فراهم می‌کند.

4. قراردادهای آتی یا فیوچرز

قراردادهای آتی قراردادهای استاندارد شده‌ای هستند که در بورس‌های تنظیم شده معامله می‌شوند و مقدار، کیفیت و تاریخ تحویل کالای اساسی را مشخص می‌کنند. بر خلاف فوروارد، قراردادهای آتی یکنواخت‌تر هستند و قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای بر معاملات آن‌ها حاکم است. معامله‌گران قراردادهای آتی را برای حدس و گمان در مورد تغییرات قیمت آتی یا محافظت در برابر خطرات قیمتی مرتبط با دارایی‌های اساسی خود، منعقد می‌کنند.

5. اختیار معامله

قراردادهای اختیاری (option contract) به دارنده حق خرید یا فروش کالا با قیمت معین در یک بازه زمانی از پیش تعیین شده را می‌دهد؛ اما تعهدی نمی‌دهد. آپشن‌های موجود برای معامله‌گران انعطاف‌پذیری را فراهم می‌کند تا با توجه به نوسانات قیمت، سرمایه‌گذاری کرده و در عین حال ضررهای احتمالی را محدود کنند.

بورس‌های اصلی کالا در ایالات متحده

• هیئت تجارت شیکاگو یا CBOT :CBOT در تجارت کالاهای کشاورزی مختلف از جمله ذرت، سویا، گندم، جو، برنج و اتانول متخصص است. همچنین، با فلزات گرانبها مانند طلا و نقره سروکار دارد.
• بورس کالای شیکاگو یا CME :CME طیف متنوعی از کالاها، از جمله محصولات کشاورزی مانند شیر، کره، گاو تغذیه‌کننده را معامله می‌کند.
• بورس کالای نیویورک یا NYMEX :NYMEX بر روی انرژی و کالاهای فلزی از جمله نفت، گاز طبیعی، طلا، نقره، مس، آلومینیوم، پالادیوم، پلاتین، نفت حرارتی، پروپان و برق تمرکز دارد.
• ICE Futures ایالات متحده: ICE Futures ایالات متحده برای تجارت کالاهای نرم مانند قهوه، کاکائو، آب پرتقال، شکر و اتانول شناخته‌شده است.

بورس های بین‌المللی کالا

• بورس فلزات لندن LME :LME یکی از بزرگترین بورس‌های کالایی بین‌المللی است و در تجارت فلزات غیر آهنی مانند آلومینیوم، مس، نیکل، سرب و روی تخصص دارد.
• بورس کالای توکیو TOCOM :TOCOM یک بورس کالای برجسته در ژاپن است که انواع کالاها از جمله فلزات گرانبها، محصولات کشاورزی، انرژی و لاستیک را معامله می‌کند.

معاملات بازار کالا در مقابل معاملات سهام

در این بخش به بررسی تفاوت‌های بین معاملات بازار کالا و معاملات سهام می‌پردازیم:

بازارهای کالا برای دو نوع از افراد بر اساس مشارکت آن‌ها در عملیات بازار کالا اهمیت دارد:

پوشش‌دهنده‌ها

هدف این سرمایه‌گذاران کاهش مواجهه با نوسانات بازار با عقد قرارداد آتی با معامله‌گران است. هر گونه تغییر در سطح قیمت بر نرخ معامله کالاهای مربوطه در بازار تأثیری ندارد. اکثر پوشش‌دهنده‌ها کالاهای فیزیکی را در بازار کالاها تجارت می‌کنند.

دلالان

سرمایه‌گذارانی که قصد دارند از تجارت در بازار کالا به سود قابل توجهی برسند، سفته‌بازان نامیده‌می‌شوند. پیش‌بینی جهت حرکت قیمت‌های بازار توسط این افراد، قبل از امضای قرارداد آتی انجام می‌شود و بسته به صحت پیش‌بینی بازار، بازدهی مثبت یا منفی، مشروط به قیمت‌های لحظه‌ای، قابل دستیابی است.

دلالان تمایلی به در اختیار داشتن فیزیکی کالاهای معامله‌شده ندارند و از این رو، برای کاهش دردسرهای تجارت فیزیکی، تسویه نقدی را انتخاب می‌کنند.

چگونگی تعیین قیمت‌ها و عوامل موثر در بورس کالا

قیمت بازارهای کالا به شدت به تقاضای بازار و عرضه کالاها چه در داخل و چه از منابع خارجی بستگی دارد. اخبار سوداگرانه نیز به شدت بر قیمت کالاها موثرند، زیرا شرایط اجتماعی- اقتصادی بر ظرفیت تولید شرکت‌های مربوطه تاثیر می‌گذارد.

عوامل موثر بر قیمت کالاها در اقتصاد در این بخش بررسی می‌شوند.

1. تقاضا و عرضه بازار

تقاضای بازار و در نتیجه عرضه کالاهای معامله‌شده در بورس کالا به شدت بر قیمت بازار تاثیر می‌گذارد. افزایش تقاضا (به هر دلیلی) می‌تواند باعث افزایش قیمت‌ها در کوتاه مدت شود. زیرا، نمی‌توان عرضه را فورا افزایش داد تا تقاضای بالاتر در بازار جبران شود.

2. سناریوی جهانی

شاخص‌های جهانی نقش مهمی در تعیین قیمت کالاهای موجود در داخل کشور دارند. به عنوان مثال، هر آشفتگی در کشورهای خاورمیانه می‌تواند بر قیمت‌هایی که نفت خام با آن صادر می‌شود، تأثیر بگذارد و در نتیجه بر قیمت‌های تجارت داخل نیز تاثیر‌گذار است.

3. عوامل خارجی

هر شرایطی که بر کل تولید کالاهای مشروط معامله شده در بورس اثر بگذارد، بر این اساس باعث تغییر قیمت می‌شود. مثلا افزایش قیمت تولید باعث افزایش قیمت محصول می‌شود. همچنین، عملکرد بازار سهام و اوراق قرضه بر قیمت کالاها تاثیر دارد، زیرا دیدگاه منفی در مورد عملکرد آنها، سرمایه‌گذاران را به سمت اوراق بهادار بازار کالا سوق می‌دهد.

4. تقاضای سوداگرانه

سرمایه‌گذاران سفته باز می‌توانند تقاضای سرمایه‌گذاری مشتقه در کالاها را به صورت آنلاین بدهند. هدف آن‌ها کسب سود از طریق نوسانات قیمت بازار است. سفته‌بازان اغلب در مورد جهت حرکت قیمت‌ها پیش‌بینی می‌کنند و قصد دارند قرارداد را قبل از تاریخ انقضا ببندند تا عایدی سرمایه در کل سود را محقق کنند.

5. چشم انداز بازار

هر گونه نوسانات پیش‌بینی نشده در بازار سهام باعث گرایش سرمایه‌گذاران به سمت تجارت کالایی می‌شود، زیرا احتمال نوسانات شدید قیمت برخی از کالاها مانند فلزات گرانبها کم است. سرمایه‌گذاری‌های بازار کالا ماهیت امنی دارند و برای افراد ریسک‌گریز به عنوان محافظ در برابر تورم عمل می‌کنند.

مزایا و محدودیت‌های سرمایه‌ گذاری در بازار کالا

اهمیت سرمایه‌گذاری در بازارهای کالا شامل مزایا و محدودیت‌های زیر است.

جمع‌ بندی

بازار کالا یا کامودیتی مارکت، شامل محیطی است که مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران به‌صورت مستقیم با تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان وارد معامله می‌شوند. کالایی که قابلیت معامله با کالای مشابه را دارد کامودیتی یا کالای اولیه نام دارد و معمولا در دسته مواد اولیه صنایع قرار دارند. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر ‌آن‌ها میزان عرضه و تقاضا است.

سوالات متداول

رابطه بین کالاها و مشتقات چیست؟

بازار کالاهای مدرن به شدت به اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی متکی است. خریداران و فروشندگان می توانند به راحتی و در حجم زیاد بدون نیاز به مبادله کالاهای فیزیکی با یکدیگر معامله کنند. بسیاری از خریداران و فروشندگان این کار را انجام می‌دهند تا در مورد تغییرات قیمت کالاهای اساسی به منظور اهدافی مانند پوشش ریسک و حمایت از تورم، گمانه‌زنی کنند.

چه چیزی قیمت کالاها را تعیین می‌کند؟

قیمت کالاها مانند تمام دارایی‌ها، در نهایت توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. برای مثال، یک اقتصاد پر‌رونق ممکن است به افزایش تقاضا برای نفت و سایر کالاهای انرژی منجر شود. عرضه و تقاضا برای کالاها با راه‌های مختلفی از جمله شوک‌های اقتصادی، بلایای طبیعی و اشتهای سرمایه‌گذاران تحت‌ تاثیر قرار می‌گیرند. در واقع، سرمایه‌گذاران اگر انتظار افزایش تورم را داشته باشند، ممکن است کالاها را به عنوان محافظ تورم خریداری کنند.

انواع کالاها چیست؟

کالاهای سخت کالاهایی هستند که از زمین استخراج می‌شوند. آن‌ها شامل فلزات، سنگ معدن و محصولات نفتی (انرژی) هستند.کالاهای نرم به کالاهایی می‌گویند که رشد کنند. مانند محصولات کشاورزی. آن‌ها شامل گندم، پنبه، قهوه، شکر، سویا و سایر اقلام برداشت شده هستند.

کالاها در چه جایی معامله می‌شوند؟

بورس کالای اصلی ایالات متحده ICE Futures U.S و CME Group هستند؛ که چهار بورس عمده را اداره می‌کنند: هیئت تجارت شیکاگو (CBOT)، بورس کالای شیکاگو (CME)، بورس کالای نیویورک (NYMEX)، و بورس کالا شرکت (COMEX). همچنین بورس کالاهای عمده‌ در سراسر جهان وجود دارد.